เกร็ดความรู้

การให้วัคซีนเป็นวิธีการสร้างเสริมสุขภาพ

ให้แข็งแรงที่มีความคุ้มค่ากว่า เมื่อต้องทำการรักษา 

หลังจากติดเชื้อหรือเป็นโรคไปแล้ว

วัคซีนพื้นฐาน

วัคซีนบีซีจี ป้องกันวัณโรค (BCG)

     วัคซีนบีซีจีเป็นวัคซีนที่ฉีดให้แก่เด็กทารกแรกเกิดเพื่อป้องกันโรควัณโรค ซึ่งเป็นโรคติดต่อร้ายแรง ทำให้ปอดอักเสบ อีกทั้งยังก่อให้เกิดอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบซึ่งเป็นอันตรายร้ายแรงจนถึงแก่ชีวิตได้ และผู้ที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่ายที่สุด ก็คือเด็กวัยแรกเกิด ถึง 5 ปี

วัคซีนป้องกันโรคตับอักเสบบี (HB)

     วัคซีนป้องกันโรคตับอักเสบบีเป็นวัคซีนที่ฉีดให้แก่เด็กทารกแรกเกิด และเด็กอายุ 1 เดือน เพื่อป้องกันโรคตับอักเสบบี เป็นโรคที่ติดต่อได้ง่าย โดยสัมผัสกับเลือด ผลิตภัณฑ์ของเลือด   น้ำคัดหลั่งของผู้ป่วยหรือผู้ที่เป็นพาหะ*  ผู้ที่เป็นพาหะมีโอกาสเป็นโรคตับอักเสบชนิดเรื้อรังและโรคตับแข็งได้ และถ้าหากการติดเชื้อและเป็นพาหะมาตั้งแต่วัยเด็กจะมีโอกาสเกิดเป็นโรคมะเร็งตับได้มากกว่าผู้ที่ไม่มีเชื้อหลายเท่า (* ผู้ที่เป็นพาหะ คือ ผู้ที่มีเชื้อไวรัสตับอักเสบบีอยู่ แต่ไม่แสดงอาการของโรค ซึ่งสามารถแพร่เชื้อไปยังทารกในครรภ์ และผู้อื่นได้)

วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ ชนิดหยอด (OPV)

     วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอเป็นวัคซีนชนิดหยอด ซึ่งให้แก่เด็กอายุ 2 เดือน 4 เดือน และ 6 เดือน เพื่อป้องกันโรคโปลิโอ  เพราะเชื้อไวรัสโปลิโอจะ ทำให้มีการอักเสบของไขสันหลัง และมีอัมพาตของกล้ามเนื้อแขนขา ซึ่งในรายที่อาการรุนแรงจะทำให้มีความพิการตลอดชีวิต และบางรายอาจถึงเสียชีวิต

วัคซีนป้องกันโรคคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ชนิดทั้งเซลล์ (DTP)

     วัคซีนป้องกันโรคคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ชนิดทั้งเซลล์ เป็นวัคซีนที่ฉีดให้แก่เด็กอายุ 2 เดือน 4 เดือน และ 6 เดือน  เพื่อป้องกันโรคคอตีบ ซึ่งเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียทำให้เกิดฝ้าขาวที่คอ หากติดเชื้อรุนแรงอาจทำให้เกิดหัวใจวายถึงขั้นเสียชีวิตได้ ส่วนโรคบาดทะยักเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่เข้าสู่ร่างกายทางบาดแผล ซึ่งเป็นเชื้อที่พบได้ง่ายและกระจายอยู่ทั่วไปในสิ่งแวดล้อม เมื่อได้รับเชื้อจะไม่สามารถรักษาได้ โดยจะเกิดอาการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ กลืนอาหารไม่ได้ และทำให้เสียชีวิตในที่สุด ส่วนโรคไอกรน เด็กที่เป็นโรคนี้จะไอมากจนรับประทานทานอาหารไม่ได้อาจเกิดโรคปอดบวมและเสียชีวิตได้

วัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อตาย (JE)

     วัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อตาย เป็นวัคซีนที่ฉีดให้แก่เด็กอายุ 12-15 เดือน และ 2 ปี เพื่อป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ผู้ที่ได้รับเชื้อไวรัสนี้ส่วนใหญ่จะไม่แสดงอาการ มีเพียงส่วนน้อยที่จะป่วยและมีอาการไข้สูง ปวดศีรษะ ซึม และชัก โรคนี้ไม่มียารักษาเฉพาะ ผู้ป่วยมักมีความพิการทางสมองและมีอัตราการเสียชีวิตสูง 

วัคซีนป้องกันโรคหัด-หัดเยอรมัน-คางทูม (MMR)

     วัคซีนป้องกันโรคหัด-หัดเยอรมัน-คางทูม เป็นวัคซีนที่ฉีดให้แก่เด็กอายุ 9 เดือน และ 5-6 ปี เพื่อป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน ซึ่งเป็นโรคติดต่อทางเดินหายใจที่พบบ่อยในเด็ก ติดต่อได้ง่าย เด็กที่ติดเชื้ออาจเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้แก่ ปอดอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ และที่รุนแรงถึงเสียชีวิตคือ สมองอักเสบ

รายการรับวัคซีนของเด็กแต่ละช่วงวัย

หมายเหตุ : วัคซีนไข้หวัดใหญ่ เป็นวัคซีนเสริม ที่สามารถฉีดในเด็กอายุตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป แต่สำหรับในเด็กอายุน้อยกว่า 9 ปี ควรฉีดครั้งแรก 2 เข็ม ห่างกัน 1 เดือน เด็กอายุตั้งแต่ 9 ปีขึ้นไปและผู้ใหญ่ให้ฉีดครั้งแรกเข็มเดียว หลังจากนั้นจะมีการฉีดซ้ำทุกปี ปีละหนึ่งเข็ม 

Click เพื่อดาวน์โหลดรายการรับวัคซีนของเด็กแต่ละช่วงวัย

ข้อควรระวังเกี่ยวกับวัคซีน

•  หากแพ้วัคซีน หรือส่วนประกอบของวัคซีน ควรหลีกเลี่ยงการให้วัคซีนนั้น ส่วนผู้ที่แพ้ไข่รุนแรงควรแจ้งให้แพทย์ทราบทุกครั้งก่อนการรับวัคซีน เนื่องจากวัคซีนบางชนิดมส่วนประกอบของไข่ เช่น วัคซีน คางทูม วัคซีนไข้หวัดใหญ่ 
•  หากมีไข้สูง ควรเลื่อนการฉีดวัคซีนไปก่อน 
•  ห้ามให้วัคซีนที่มีส่วนผสมของวัคซีนไอกรน ในกรณีที่มีอาการทางสมอง (encephalopathy) รวมถึงในกรณีของเด็กที่มีโรคประจำตัวทางระบบประสาทที่ควบคุมอาการของโรคยังไม่ได้ 
•  หากเพิ่งได้รับเลือด หรือผลิตภัณฑ์ของเลือด ไม่ควรให้วัคซีนโรคหัด คางทูม หัดเยอรมัน บีซีจี และโปลิโอ เพราะอาจไม่ได้ผลหรือได้ผลไม่ดี 
•  วัคซีนโรคหัด คางทูม หัดเยอรมัน บีซีจี และโปลิโอ ไม่ควรให้ในหญิงมีครรภ์ เพราะเชื้ออาจผ่านทางรกไปสู่เด็กทำให้ติดเชื้อได้
•  ผู้หญิงที่ได้รับวัคซีนหัดเยอรมัน หรือวัคซีนเชื้อเป็นชนิดอื่น ควรคุมกำเนิดหลังได้รับวัคซีนนาน 1 เดือน เนื่องจากอาจเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้
•  ทารกคลอดก่อนกำหนด สามารถรับวัคซีนได้ตามปกติ ยกเว้นกรณีที่น้ำหนักตัวน้อยกว่า 2,000 กรัม ควรให้วัคซีนตับอักเสบบีซ้ำอีกครั้งเมื่ออายุ 1 เดือน 
•  การให้วัคซีนในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องอาจได้ผลไม่ดี และควรหลีกเลี่ยงวัคซีน เพราะอาจเกิดอาการข้างเคียงรุนแรง
•  ผู้ที่ได้รับยาสเตียรอยด์ (steroid) เป็นเวลานาน ไม่ควรให้วัคซีนจนกว่าจะหยุดยาไป 1 เดือน 

เอกสารอ้างอิง

1. กุลกัญญา โชคไพบูลย์กิจ, อังกูร เกิดพาณิช. คู่มือการใช้วัคซีนสำหรับเด็กไทย 2545. ชมรมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย. ครั้งที่ 1. เนติกุลการพิมพ์ (2541) จำกัด: กรุงเทพ, 2545
2. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร. วัคซีน [Online]. [cited in 15 May 2013]. Available from: URL:http://biop.pharm.su.ac.th/vaccine.
3. มูลนิธิวัคซีนเพื่อประชาชน. วัคซีนพื้นฐาน [Online]. [cited in 15 May 2013]. Available from: URL:http://www.welovevaccines.com/basic-vaccine.php.
4. สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย 2556. ตารางการให้วัคซีนในเด็กไทยปกติ [Online]. [cited in 15 May 2013]. Available from: URL:http://www.biogenetech.co.th/healtheducation/ตารางการให้วัคซีน.
5. โรงพยาบาลเด็ก สมิติเวช ศรีนครินทร์. การให้ฉีดวัคซีนในเด็ก [Online]. [cited in 15 May 2013]. Available from: URL:http://www.youtube.com/watch?v=Ln1ni5tx20I.